AI có thể ứng dụng trong phòng thu âm với các thể loại âm nhạc đặc thù của Việt Nam như: dân ca, nhạc vàng hay nhạc tiền chiến?

Trong thời đại công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng thâm nhập vào lĩnh vực sản xuất âm nhạc, từ sáng tác, phối khí đến mixing và mastering. Các phần mềm như iZotope Ozone, Sonible Smart:EQ hay nền tảng LANDR cho phép người dùng xử lý âm thanh nhanh chóng, tiện lợi, thậm chí không cần nhiều kiến thức chuyên môn. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: AI có thực sự phù hợp khi áp dụng cho những dòng nhạc đặc thù tại Việt Nam như dân ca, nhạc vàng và nhạc tiền chiến?

Để trả lời, chúng ta cần nhìn vào bản chất của từng thể loại âm nhạc, cách AI hoạt động, và vai trò của kỹ thuật viên phòng thu trong việc giữ trọn cảm xúc, bản sắc của âm nhạc truyền thống.

Cách AI hoạt động trong xử lý âm thanh phòng thu

AI trong phòng thu được huấn luyện dựa trên hàng triệu dữ liệu âm nhạc, chủ yếu đến từ các dòng nhạc quốc tế phổ biến như pop, rock, EDM, hiphop. Nhờ đó, AI có thể:

• Phân tích phổ tần của giọng hát và nhạc cụ.
• Tự động cân bằng EQ, điều chỉnh compressor, thêm reverb.
• Loại bỏ nhiễu, giảm tiếng ồn nền.
• Mastering nhanh để đạt chuẩn loudness quốc tế.

Tuy nhiên, điều quan trọng là AI chỉ làm việc dựa trên dữ liệu đã có. Nếu tập dữ liệu ít hoặc không chứa nhiều mẫu về nhạc dân ca, nhạc vàng, nhạc tiền chiến, thì AI sẽ xử lý theo chuẩn mực của nhạc phương Tây – vốn không trùng khớp với thẩm mỹ âm nhạc Việt Nam.

Dân ca Việt Nam và AI: Sự mộc mạc khó thay thế

Đặc thù dân ca Việt Nam

Dân ca Việt Nam trải dài từ quan họ Bắc Ninh, hò Huế đến vọng cổ Nam Bộ. Đặc trưng chung là:

• Giọng hát mộc mạc, tự nhiên, giàu tính biểu cảm.
• Luyến láy phức tạp, nhiều nốt gằn, rung.
• Nhạc cụ dân tộc như đàn bầu, sáo trúc, đàn tranh, có âm sắc đặc thù.

AI xử lý dân ca có phù hợp không?

AI có thể lọc ồn, cân chỉnh mức âm hiệu quả khi thu trong môi trường chưa đạt chuẩn.

Tuy nhiên, khi xử lý giọng hát, AI dễ làm giọng sáng quá mức, làm mất đi chất trầm ấm, mộc mạc vốn là linh hồn của dân ca.

Với nhạc cụ dân tộc, AI thường “hiểu nhầm” dải tần, dẫn đến việc EQ sai hoặc nén động lực quá mạnh, khiến âm thanh mất tự nhiên.

Vai trò của kỹ thuật viên phòng thu

Kỹ thuật viên am hiểu dân ca sẽ biết chọn micro ribbon hoặc condenser phù hợp, đặt vị trí micro để giữ nguyên chất âm, và xử lý mixing nhẹ nhàng để giữ sự gần gũi, thủ thỉ. Đây là điều AI hiện chưa thể tái hiện.

Nhạc vàng và AI: Cảm xúc trữ tình hay xử lý máy móc?

Đặc thù nhạc vàng

Nhạc vàng nổi bật với:

• Ca từ da diết, tình cảm sâu lắng.
• Giọng hát cần tròn vành rõ chữ, ngân dài, có độ rung tự nhiên.
• Nhạc cụ phổ biến: guitar điện lối bolero, organ, trống nhịp chậm.

AI trong nhạc vàng

AI hỗ trợ tốt ở bước cơ bản: khử nhiễu, cân bằng âm lượng, tự động master.

Nhưng với giọng ca nhạc vàng, AI dễ áp dụng compression tiêu chuẩn phương Tây, làm giọng trở nên cứng, thiếu cảm xúc.

Nếu AI tự động thêm reverb theo mẫu quốc tế, không gian âm nhạc có thể bị “tây hóa”, mất đi sự gần gũi vốn có.

Vai trò của kỹ thuật viên phòng thu

Kỹ thuật viên phòng thu không chỉ xử lý kỹ thuật, mà còn giống như “người đạo diễn giọng hát”. Họ điều chỉnh để giọng hát vang lên ấm, ngọt, chan chứa tình cảm. Sự tương tác giữa kỹ thuật viên và ca sĩ giúp giữ trọn linh hồn của nhạc vàng – điều mà AI không thể thực hiện.

Nhạc tiền chiến và AI: Thử thách lớn nhất

Đặc thù nhạc tiền chiến

Nhạc tiền chiến của Văn Cao, Phạm Duy, Đoàn Chuẩn – Từ Linh… mang tính nghệ thuật cao:

• Ca từ sang trọng, thi vị.
• Giai điệu phức tạp, có nhiều chuyển điệu bất ngờ.
• Giọng hát yêu cầu sự tinh tế, rung động nhẹ, không quá phô trương.
• Phối khí thường gồm piano, guitar cổ điển, violin, mang màu sắc hoài cổ.

AI trong nhạc tiền chiến

AI có thể khử nhiễu và cân bằng sơ bộ.

Nhưng nhạc tiền chiến đòi hỏi sự tinh tế vượt ngoài chuẩn mực máy móc. Nếu AI xử lý theo hướng “sáng – rõ – đều”, giọng hát sẽ mất đi cái “mờ ảo, xa xăm” vốn là linh hồn của nhạc tiền chiến.

Khi phối khí, AI khó giữ được chất cổ điển, hoài niệm; thay vào đó, âm thanh dễ mang màu sắc hiện đại, làm sai lệch bản chất.

Vai trò của kỹ thuật viên

Kỹ thuật viên phòng thu với kinh nghiệm về nhạc tiền chiến sẽ biết cách chọn micro ấm, giảm EQ tần cao để giữ chất hoài cổ, và phối reverb tự nhiên để tạo cảm giác không gian xa xưa. Đây là sự tinh chỉnh mang tính nghệ thuật, vượt ngoài khả năng của AI.

AI và kỹ thuật viên: Đối thủ hay cộng sự?

AI không phải là đối thủ, mà là trợ thủ cho kỹ thuật viên. Trong phòng thu chuyên nghiệp, AI có thể lo những phần việc lặp lại như khử nhiễu, cân bằng mức âm, từ đó kỹ thuật viên tập trung nhiều hơn cho sự sáng tạo và cảm xúc.

AI mạnh về tốc độ → giúp tăng năng suất làm việc.

Kỹ thuật viên mạnh về nghệ thuật → giữ hồn cho bản nhạc.

Sự kết hợp này mới tạo nên bản thu chuyên nghiệp, đặc biệt là với các dòng nhạc giàu cảm xúc và bản sắc như dân ca, nhạc vàng, nhạc tiền chiến.

Lời kết

AI trong phòng thu âm mang đến nhiều tiện ích, đặc biệt trong việc xử lý kỹ thuật cơ bản và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, khi áp dụng cho các dòng nhạc đặc thù của Việt Nam – dân ca, nhạc vàng, nhạc tiền chiến – thì AI chưa thể thay thế con người.

Bởi lẽ, những dòng nhạc này không chỉ cần sự chính xác về kỹ thuật, mà còn đòi hỏi cảm xúc, sự tinh tế và bản sắc dân tộc. Đây chính là nơi kỹ thuật viên phòng thu giữ vai trò quan trọng, như một người nghệ sĩ đứng sau hậu trường, đảm bảo rằng mỗi bản thu vẫn giữ được “linh hồn” của âm nhạc Việt Nam.

Trong tương lai, khi AI được huấn luyện nhiều hơn trên dữ liệu âm nhạc Việt Nam, có thể nó sẽ hỗ trợ tốt hơn. Nhưng ngay lúc này, AI chỉ nên coi là cộng sự, không phải sự thay thế cho kỹ thuật viên trong phòng thu chuyên nghiệp.